تحقیقات حقوق شهروندی
سازوکارهای رفع موانع احیای حقوق عامه در قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق بین‌الملل دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
چکیده
حقوق و آزادی‌های فردی و اجتماعی، همواره از مسائلی است که حاکمان به‌دلیل وسعت اختیارات و قدرتشان به‌دنبال محدود کردن حیطه آزادی‌ها و درنتیجه تضییع حقوق مردم هستند. شاکله حقوق عامه در یک نظام حقوقی، در قالب حقوق اساسی چهارچوب‌بندی میشود و به‌عنوان مبنای حقوق عمومی مطمع‌نظر قرار میگیرد. در همین راستا قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز با اعتقاد به اینکه همه امکانات و برنامه‌ریزی‌ها باید برای تأمین حقوق ملت به‌کارگرفته شود، به شناسایی و تضمین و صیانت از حقوق و آزادی‌های ملت برآمده و در فصل سوم تحت عنوان «حقوق ملت» به آن پرداخته است و از طرف دیگر صرف اعلام حقوق و آزادی‌ها در قوانین اساسی و عادی به‌تنهایی نمیتواند برای تحقق آن کافی باشد، برای اجرای حقوق شهروندان و پاسداشت آزادی‌های مشروع، نیاز به سازوکارها و ابزارهایی است که آنها را تضمین کند. از همین‌رو بند 2 اصل 156 قانون اساسی، احیای حقوق عامه و گسترش عدل و آزادی‌های مشروع را به‌عنوان یکی از وظایف قوه قضائیه برشمرده است. این قوه برای انجام هر چه بهتر کارویژه مذکور، از سازوکارهای گوناگونی چون دادگاه‌های دادگستری، دیوان عدالت اداری، سازمان بازرسی کل کشور و... برخوردار است. اما با وجود تصریح قانون اساسی به وظیفه قوه قضائیه در احیای حقوق عامه، این وظیفه به‌درستی صورت نگرفته است. بنابراین پرسش اصلی مقاله حاضر، بررسی سازوکارهای مذکور در راستای تضمین حقوق عامه و موانع تحقق احیای آن می‌باشد و سپس راهکارهایی برای رفع موانع موجود ارائه شده است.
کلیدواژه‌ها
- آقایی، محب‌الله (1389). بررسی تطبیقی آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ایران و شورای دولتی فرانسه. تهران: جاودانه ـ جنگل.
- احمدلو، مونا (1392). حریم خصوصی در فقه و حقوق ایران. تهران: مجد.
- اسدی‌نیا، فاطمه و فتحی، ژیلا (1394). «سازوکارهای حمایت از حقوق ملت در قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران». اولین همایش ملی علوم انسانی، قم.
- افشاری، فاطمه و پتفت، آرین (1400). «موانع احیای حقوق عامه در حقوق ایران و راهکارهای تحقق مطلوب آن». فصلنامه دانش حقوق عمومی، (3) ، صص. 111-139.
- امامی، محمد و استوار سنگری، کوروش (1389). ، حقوق اداری. جلد اول، تهران: میزان.
- بهمنی قاجار، محمدعلی (1386). «دادرسی عادلانه برپایه قانون احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی». مجله اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، (239 و 240)، صص. 122-133.
- پورحسنی میبدی، احسان (1389)، «کارکرد قوه قضائیه در زمینه احیای حقوق عامه» (پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی). دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
- تنگستانی، محمدقاسم؛ مرادی برلیان، مهدی و مهرآرام، پرهام (1397). گفتارهایی درباب نهاد دادستانی و احیای حقوق عامه. تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
- جمعی از نویسندگان به اهتمام پژوهشکده شورای نگهبان (1400). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: پژواک عدالت.
- رحمتی‌فر، سمانه (87-1386). «به زمامداری دستگاه قضایی». (پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق بشر). دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
- غمامی، سیدمحمدمهدی (1397). «الگوی احیای حقوق عامه با تحول در نظام هنجارها و ساختارهای قضایی». حقوق اسلامی، سال پانزدهم، (58)، صص. 71-92.
- قاضی، سیدابوالفضل (1372). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: دانشگاه تهران.
- قاضی، سیدابوالفضل (1399). بایسته‌های حقوق اساسی. تهران: میزان.
- نقره‌کار، محمدصالح (1388). نقش دادستان در صیانت از حقوق عامه. تهران: جنگل.
- هادی، دادیار (91-1390). «نقش دادستان در حفظ حقوق عامه و چالش‌های قانونی و اجرایی آن». (رساله دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی). دانشگاه تهران (پردیس قم)، تهران، ایران.
- هاشمی، سیدمحمد (1384). حقوق بشر وآزادی‌های اساسی. تهران: انتشارات میزان.
- هاشمی، سیدمحمد (1392). حقوق اساسی و ساختارهای سیاسی. تهران: میزان.
- هریسی‌نژاد، کمال‌الدین (92-1391). تقریرات حقوق اداری ایران. تبریز: دانشگاه تبریز، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی.
- Article 8: The right to respect for private and family life, home and correspondence, Human Rights Review, 2012, p. 263. at: www.equalityhumanrights.com/ (Accessed 25 March 2014).
- Cees van Dam, European Tort Law Liability of Public Authorities, Published to Oxford.
- Available at: http://papers.ssrn.com/abstract=298057. (Accessed 25 March 2014).
- Jowell, Jeffery (2007). “The Rule of Law and it’s Underlying Values”. in "The Changing Constitution", Jowell, Jeffery and oliver dawn (etd.), Oxford University Press, p. 10.
- Rafael La Porta and others (2002). “The Guarantees of Freedom”. Harvard University,
- Scholarship Online: Jan-10, p. 5, at: http://www.oxfordscholarship.com/ page/privacy policy,(Accessed 25 October 2014).
- https://cppl.ir// اولین جلسه شورای حفظ حقوق بیت‌المال
- https://humanrights.eadl.ir// آشنایی با ستاد حقوق بشر
- https://bia-judiciary.eadl.ir// حقوق بشر و حقوق شهروندی ـ آیین‌نامه ستاد حقوق بشر
)