تحقیقات حقوق شهروندی
امکان‌سنجی دادخواهی از اقدامات دادستان مبتنی بر «احیای حقوق عامه»
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
کارشناسی ارشد حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه علوم قضائی و خدمات اداری، تهران، ایران.
چکیده
بر اساس بند دوم اصل 151 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دادستان در نظام حقوقی ایران رسالت قوه قضائیه را مبنی بر «احیای حقوق عامه» بر عهده دارد. این وظیفه دادستان شامل اقداماتی می‌شود که ضمن جلوگیری از تشدید آثار زیانبار ناشی از تضییع حقوق عامه، زمینه اعاده آن را فراهم میکند. در پژوهش حاضر با رویکرد تحلیلی و از طریق مطالعه کتابخانهای، اسناد و منابع حقوقی ضمن بررسی کارآمدی نهاد دادستانی در ایفای این وظیفه مهم دستگاه قضائی در پی پاسخ به این پرسش است که اقدامات حقوق عامهای دادستان از چه ماهیتی برخوردار بوده و سازوکار دادخواهی از آن چگونه است. به‌نظر میرسد که این قبیل اقدام‌های دادستان از ماهیت دستورگونه برخوردار بوده که فقط از جانب مقام قضائی صادرکننده آن قابل عدول است. همچنین، نظارت سلسله مراتبی دادستان کل کشور و دادستانهای شهرستانهای مرکز استان فقط جنبه نظارت اداری دارد و میتواند به‌عنوان تضمینکننده رعایت اصول عدالت عمومی در این زمینه محسوب شود. هر چند که شایسته است نظام هماهنگ و جامعتری به‌منظور صیانت از حقوق عامه تدوین شود که در آن، شیوه اعتراض به اقدامات حقوق عامهای دادستان نیز پیش‌بینی شده باشد.
کلیدواژه‌ها
- آشوری، محمد (1395). آیین دادرسی کیفری با آخرین اصلاحات تا سال 1395. ویراست پنجم، تهران: سمت.
- افشاری، فاطمه و پتفت، آرین (1400). «موانع احیای حقوق عامه در حقوق ایران و راهکارهای تحقق مطلوب آن». فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال دهم، (3)، صص. 111-139.
- بهرامیان، مهدی؛ دشتی، علی؛ پروین، خیرالله و علوی، پرویز (1397). «واکاوی تضمینات حقوق عامه با نگاهی به حقوق شهروندی و جایگاه مقام تعقیب». مجله اخلاق زیستی، 8(1)، صص. 143-156.
- تنگستانی، محمدقاسم (1393). «درآمدی بر مسئولیت قوه قضائیه در «احیای حقوق عامه» با تأکید بر وظایف سازمانها و نهادهای عمومی». گزارش پژوهشی تحقیقات قضائی (7)، تهران: مرکز انتشارات و مطبوعات قوه قضائیه.
- تنگستانی، محمدقاسم؛ مرادیبرلیان، مهدی و مهرآرام، پرهام (1397). گفتارهایی در باب نهاد دادستانی و احیای حقوق عامه. تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه.
- دادیار، هادی (1390). نقش دادستان در حفظ حقوق عامه و چالشهای قانونی و اجرایی آن (رساله دکتری حقوق جزا و جرمشناسی). دانشگاه تهران (پردیس قم)، تهران، ایران.
- سلطانی، سید ناصر (1393). جرائم علیه حقوق اساسی ملت. تهران: مرکز مطبوعات و انتشارات قوه قضائیه، پژوهشکده حقوق عمومی و بین‌الملل.
- شمس، عبدالله (1394). آئین دادرسی مدنی (دوره پیشرفته). تهران: انتشارات دراک.
- طباطبائی موتمنی، منوچهر (1387). حقوق اداری. تهران: سمت.
- طهماسبی، جواد (1396). آیین دادرسی کیفری (کلیات، دعوای عمومی و دعوای خصوصی). تهران: بنیاد حقوقی میزان.
- غمامی، سیدمحمدمهدی (1397). «الگوی احیای حقوق عامه با تحول در نظام هنجارها و ساختارهای قضائی». فصلنامه حقوق اسلامی، سال پانزدهم، (58)، صص. 71-92.
- قاضی، سیدابوالفضل (1392). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- کاتوزیان، ناصر (1376). اعتبار امر قضاوتشده در دعوای مدنی. تهران: انتشارات دادگستر.
- متیندفتری، احمد (1391). آیین دادرسی مدنی و بازرگانی. تهران: انتشارات مجد.
- نقرهکار، محمدصالح (1388). نقش دادستان در صیانت از حقوق عامه. تهران: انتشارات جنگل، جاودانه.
- هاشمی، سیدمحمد (1391). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران (اصول و مبانی کلی نظام). جلد اول، تهران: انتشارات میزان.
)