مسئولیت مدنی دولت در خسارات ناشی از بیماری کرونا در برابر شهروندان در حقوق ایران و فقه امامیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

2 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق خصوصی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام ، تهران، ایران.

3 دانشیار حقوق خصوصی، دانشکده حقوق، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

یکی از اهداف علم حقوق آن است که خود را با پیدایش مسائل جدید تطبیق دهد. در این نوشته، تأثیرپذیری حقوق از بیماری همه‌گیر کرونا بررسی شده است. در شرایطی که خسارات حاصل از کرونا تقصیر شخص خاصی نیست و به ظاهر نمی­توان کسی را مسئول دانست، مهم است که راهکاری برای جبران آن یافت. چه‌بسا ارکان مسئولیت مدنی و قوانین مسئولیت مدنی ایران مبتنی بر تقصیر و ارکان سه‌گانه آن شخص خاصی را مسئول جبران خسارات ناشی از این بیماری نداند. در مقاله حاضر به روش کتابخانه­ای، برای جبران ضرر توسط دولت به نفع شهروندان در حقوق ایران اعم از قوانین موضوعه، نظریات پذیرفته‌شده و نگاهی مختصر به فقه، مسئولیت مدنی دولت در برابر کرونا بررسی شده است. ابتدا به گزارش شیوع و منشأ بیماری کرونا، سپس به مفهوم دولت و در ادامه به تحلیل مسئولیت مدنی در حقوق ایران و نظریات نوین مسئولیت مدنی که تقصیر در آن حذف گردیده یا فرض گرفته شده است مانند نظریه خطر، نظریه تساوی شهروندان در تحمل ضرر، نظریه تضمین حق، نظریه دولت بیمه‌گر، نظریه دولت رفاه پرداخته شده است که با تحلیل ارکان مسئولیت مدنی در ایران ترکیبی از چند نظریه برای اجبار دولت به جبران برگزیده شده است.

کلیدواژه‌ها

  1. کتابنامه‌

    1. قرآن کریم.
    2. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
    3. قانون به‌کارگیری سلاح توسط مأمورین نیروهای مسلح در موارد ضروری
    4. قانون مدنی ایران مصوب
    5. قانون مسئولیت مدنی ایران
    6. ابوالحمد، عبدالحمید (1388). حقوق اداری ایران، تهران: نشر توس
    7. استوار سنگری، کورش و امامی، محمد (1394). حقوق اداری جلد1و2. تهران: نشر میزان.
    8. باقری، عبدالله (1390). مسئولیت مدنی دولت ناشی از اظهارات مقامات دولتی در حقوق ایران و انگلیس. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، تهران، ایران.
    9. بجنوردى، سید حسن بن آقا بزرگ موسوى (1419ق). القواعد الفقهیه. ج7. قم: نشر الهادی.
    10. بهرامی احمدی، حمید (1393). ضمان قهری. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
    11. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1367). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش
    12. خسروشاهی، ندا (8 بهمن 1399). خبرگزاری دانشجویان ایران، برگرفته از:

    https://www.isna.ir/news/99110806064/%D8%AA%D8%A7%D8%B2%D9%87-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%A2%D9%85%D8%A7%D8%B1-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D8%AE%D8%AA-%D8%A8%DB%8C%D9%85%D9%87-%D8%A8%DB%8C%DA%A9%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%DA%A9%D8%B1%D9%88%D9%86%D8%A7

    1. صدر، محمدباقر (1424ق). اقتصاد ما (جلد دوم). ترجمه عبدالعلی اسپهبدی، تهران: انتشارات اسلامی.
    2. صفایی، سید حسین (1390). مسئولیت مدنی الزامات خارج از قرارداد. تهران: نشر سمت.
    3. غمامی، مجید (1376). مسئولیت مدنی دولت نسبت به اعمال کارکنان خود. تهران: نشر دادگستر.
    4. کاتوزیان، ناصر (1374). حقوق مدنی ـ الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری). تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    5. کلینى، محمد بن یعقوب (1407ق ). الکافی (ط ـ الإسلامیه)، جلد 8، تهران: دار الکتب الإسلامیه.
    6. محقق داماد، سید مصطفی (1382). قواعد فقهی بخش مدنی. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی
    7. مدنی، سید جلال‌الدین (1383). حقوق مدنی. تهران: انتشارات پایدار.
    8. موسی‌زاده، رضا (1377). حقوق اداری کلیات و ایران جلد1و2. تهران: نشر میزان.
    9. مؤتمنی طباطبایی، منوچهر (1393). حقوق اداری. تهران: انتشارات سمت.
    10. هزینه درمان بیماران کرونایی در بیمارستان چقدر است (20 مرداد 1399)، برگرفته از: ir/110490
    11. Archived: WHO Timeline - COVID-19, (27 April 2020), who.int , https://www.who.int/news/item/27-04-2020-who-timeline---covid-19
    12. Coronavirus Cases, (Last updated: September 30, 2022), world meter, https://www.worldometers.info/coronavirus/country/iran/
    13. J Clin Neurosci, COVID-19, SARS and MERS: A neurological perspective, Elsevier public Health Emergency Collection, 2020 Jul; 77: pp. 13–16.
    14. Timeline: How the new coronavirus spread, (31 Dec 2020), Aljazeera news, https://www.aljazeera.com/news/2020/12/31/timeline-how-the-new-coronavirus-spread
    15. N. Viswanathan, POLITICAL SCIENCE, Government of Tamilnadu, First Edition -2115, p. 22.