عدالت و مالیات بر کالاهای لوکس؛ مطالعه موردی خانه‌های خالی و خودروهای لوکس

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد پیوسته معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

2 دانشیار دانشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

چکیده

مالیات یکی از منابع درآمدی مهم جوامع و دولت‌ها در طول تاریخ بوده است به‌خصوص در کشورهای توسعه‌یافته نگاه ویژه‌ای به مالیات از جهت درآمدزایی بالای آن برای دولت دارند. همچنین مالیات یکی از اهرم‌های کلیدی دولت جهت اعمال سیاست‌های مالی خود و کنترل جامعه به حساب می‌آید، اما در اینکه در جوامع به چه نحوی از این ابزار حساس، خطرناک و قدرتمند در جهت تحقق اهداف کلان استفاده می‌شود همواره چالش‌هایی وجود داشته است که گاهی باعث عدم موفقیت در تحقق اهداف أخذ مالیات شده است. از جمله این چالش‌ها شناسایی خانه‌های خالی (که نیاز به یک بانک اطلاعاتی بسیار جامع می‌باشد که اطلاعات تمام واحد‌های مسکونی شهری و روستایی را به طور منظم و دقیق رصد کند زیرا در غیر این‌صورت باید منتظر بروز هرج و مرج و بی‌عدالتی بود)، نحوه تعیین مالیات بر خانه‌های خالی و خودروهای لوکس و میزان قدرت اجرایی این سیاست می‌باشد که در قانون‌گذاری ایران نیز اهمیت و سابقه داشته است و توجه ویژه دولت و مجلس را به خود جلب کرده است. به‌عنوان‌مثال دریافت مالیات از خانه‌های خالی و خودروهای لوکس در قانون بودجه سال ۱۳۹۹ و ۱۴۰۰ آمده بودند ولی عملاً نتایج مورد انتظار به وقوع نپیوست و عدم توجه ویژه و برنامه‌ریزی صحیح در این حوزه می‌تواند زمینه مشکلاتی بحرانی را به وجود آورد. بررسی عملکرد دولت و مجلس درباره میزان مطلوبیت تصمیم‌های اتخاذشده در نحوه و میزان أخذ مالیات در قانون بودجه و قانون مالیات‌های مستقیم از اهمیت به‌سزایی برخوردار می‌باشد. در این مقاله قرار است مواد مربوط به مالیات بر خانه‌های خالی و خودروهای لوکس در قوانین مذکور، چالش‌ها و اهدافش بررسی و راهکارهایی برای آنها ارائه شوند و به حل تعارض‌های مطرح در حوزه أخذ مالیات و امنیت اقتصادی؛ با روش توصیفی ـ تحلیلی پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها

  1. کتابنامه‌

    1. نهج‌البلاغه.
    2. آیین‌نامه اجرایی بند (ش) تبصره (۶) ماده واحده قانون بودجه سال ۱۴۰۰ کل کشور مصوب 21/09/1400.
    3. دفتر تحقیقات و سیاست‌های مالی وزارت امور اقتصادی و دارایی، ۱۳۹۶.
    4. جلالی، امین (۱۳۹۶). اصلاح نظام مالیاتی با امکان‌سنجی وضع مالیات بر درآمد اجاره مسکن در ایران: رویکرد الگوی رشد نئوکلاسیک. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.
    5. دستورالعمل نحوه محاسبه مالیات واحد‌های مسکونی خالی در اجرای حکم ماده ۵۴ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم اصلاحی به موجب قانون اصلاح موادی از قانون مالیات‌های مستقیم مصوب، 05/09/1399.
    6. رستمی، ولی (1397). کتاب مالیه عمومی. تهران: میزان بهار.
    7. رضوی، مهدی؛ ایزدخواستی، حجت و دستجردی، وحید (۱۳۹۹). شناسایی عوامل مؤثر بر نرخ مالیات بر مسکن‌های خالی در اقتصاد ایران: رویکرد مدل‌سازی تشریحی ساختاری ISM. نشریه اقتصاد شهری، (۹)، پاییز و زمستان، صص. 1-18.
    8. سیمایی صراف، مرتضی (1399). تحلیلی بر قانون اصلاح ماده 54 مکرر و تبصره 8 ماده 169 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم. نشریه وکیل مدافع، (20)، صص 95-119.
    9. قانون ساماندهی و حمایت از تولید و عرضه مسکن مصوب 25/02/1387.
    10. قانون مالیات‌های مستقیم با اصلاح موادی از قانون مالیات‌های مستقیم با عنوان طرح دو فوریتی اصلاح ماده 54 مکرر قانون مالیات‌های مستقیم.
    11. قانون شهرداری با آخرین اصلاحات مصوب 28/01/1390.
    12. قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (١٣٩۶ ـ ۱۴۰۰) مصوب 21/12/1395.
    13. قلی‌زاده، اکبر و امیری، نعمت‌اله (۱۳۹۲). نگاهی به نظام مالیاتی بخش مسکن در جهان و چارچوبی برای اصلاح ساختار مالیات‌ها در بخش مسکن ایران. مجله اقتصادی، (۱۱ و ۱۲)، صص. 91-۱۱۰.
    14. عبدی، محمدرضا و عسگری آزاد، حمید (۱۳۸۷). کاربرد مالیات بر عایدات سرمایه در اصلاح ساختار تقاضا و تعدیل نوسان‌های قیمتی مسکن. ماهنامه بررسی مسائل و سیاست‌های اقتصادی، (۸۱ و ۸۲)، صص 41-۶۷.
    15. کلانتری بنگر، محسن و همکاران (۱۳۹۶). مالیات بر خانه‌های خالی و برآورد ظرفیت درآمدی آن. دفتر تحقیقات و سیاست‌های مالی وزارت امور اقتصادی و دارایی، کد سند ۹۶۲۵۱۲۵۹۶.
    16. لکزایی، نجف و حاج‌زاده، هادی (۱۳۹۳). بررسی امنیت اقتصادی افراد از خلال قواعد فقه امامیه با نگاهی به مرجع امنیت. فصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی، (6)، پاییز و زمستان، صص. 1-31.
    17. هادیان، مهدی (1399). بررسی نقش شهرداری‌ها در فرایند اعمال مالیات بر مسکن‌های خالی. فصلنامه اقتصاد و برنامه‌ریزی شهری، ۹(۴)، زمستان، صص 225-۲۴۱.
    18. سایت مرکز آمار ایران: amar.org.ir

     

    1. Cunningham, C. R. (2006). "House price uncertainty, timing of development, and vacant land prices: Evidence for real options in Seattle". Journal of urban Economics, (59), pp. 1-31.