تقنین در شرایط اضطراری مطالعه موردی بیماری کرونا در نظام حقوقی ایران و استرالیا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دنشکده معارف اسلامی و حقوق دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.

2 استادیار گروه حقوق عمومی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

پیش­بینی نظام حقوقی «وضعیت اضطراری» از الزامات مقابله با بحران و مسائل مهم حقوق عمومی در کشورهای مختلف است. شیوع ویروس کرونا در نخستین روز­های سال جاری میلادی، تمامی کشورهای جهان را با یک بحران تمام­عیار مواجه کرد. یکسان بودن نوع بحران به وجود آمده، می­تواند زمینه­ساز تطبیق و مقایسه پاسخ­های متفاوت به بحران باشد. سؤال این مقاله آن است که «ایران و استرالیا، برای مدیریت وضعیت اضطراری ناشی از بحران کرونا، از چه قواعد حقوقی استفاده کرده­اند؟» گرچه قانون‌گذار اساسی ایران، مسیر اصلی جهت برقراری وضعیت اضطراری را علاوه ­بر اختیارات فراقانونی رهبری (اصل 110)، در اصل 79 قانون اساسی پیش­بینی کرده­ است؛ اما دولت برای مدیریت بیماری کرونا، از صلاحیت شورای عالی امینت ملی جهت اعمال تکالیف، محدودیت­ها و ممنوعیت­های مورد نیاز، کمک گرفت. در مقابل، دولت استرالیا که مورد مطالعه تطبیقی قرار گرفته ­است، با وجود فدرالی بودن در ساختار، با پیش­بینی قالب­ها و چارچوب­های قانونی برای مواجه با انواع بحران­ها، مبتنی بر قسمت 57 و 61 قانون اساسیِ خود، در کنار صلاحیت خاص هر کدام از ایالات و قلمروها، اعلام وضعیت اضطراری کرده و تکالیف، محدودیت­ها و ممنوعیت­های ضروری را اعمال کرد. نتیجه این تطبیق، بیان پیشنهادات و راه­حل­هایی جهت ارتقاء و بهبود رژیم وضعیت اضطراری در نظام حقوقی ایران می­باشد. شیوه تحقیق در این مقاله، تطبیق ویژگی­ها و اقدامات دو نظام حقوقی ایران و استرالیا است.

کلیدواژه‌ها

  1. کتابنامه‌

    1. ابن­منظور، محمد بن مکرم (1414ق). لسان العرب. بیروت: دارالفکر.
    2. ارسطا، محمدجواد (1377). مفهوم اطلاق در ولایت مطلقه فقیه. فصلنامه علمی پژوهشی علوم سیاسی، 1(2)، صص. 72-90.
    3. ارسطا، محمدجواد (1389). مبانی تحلیلی نظام جمهوری اسلامی ایران. قم: مؤسسه بوستان کتاب.
    4. طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1382). آزادی­های عمومی و حقوق بشر. تهران: مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه.
    5. طلایی، فرهاد (1380). آشنایی با قانون اساسی و نظام حکومتی فدرال. فصلنامه دیدگاه‌های حقوقی، (24و23)، صص. 69-98.
    6. عمید، حسن (1391). فرهنگ فارسی عمید جیبی. تهران: انتشارات امیرکبیر.
    7. غمامی، سیدمحمدمهدی (1390). پایان­نامه­ نظم عمومی و الزامات ناشی از حقوق بشر و شهروندی.
    8. قاضی شریعت­پناهی، سید ابوالفضل (1393). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: میزان.
    9. لاگین، مارتین (1388). مبانی حقوق عمومی، ترجمه محمد راسخ. تهران: نشر نی.
    10. محقق داماد، مصطفی (1405ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم انسانی.
    11. مهری، فرناز و هاشمی، سید محمد (1396). اعتبارسنجی مصوبات شورای عالی امنیت ملی در حقوق موضوعه از منظر حقوقی. نخستین کنگره بین‌المللی حقوق ایران با رویکرد حقوق شهروند.

     

    1. Ackerman, B. (2004). The Emergency Constitutional. YALE Law Journa (113). 1029-1091.
    2. Elphick, K. (2020). Australian COVID-19 response management arrangements: a quick guide. Research paper of Parliamentary library 28 April 2020.
    3. Lena, A. (1998). The International Law of Human Rights and States of Exception: With Special Reference to the Travaux Preparatoires and the Case-law of the International Monitoring Organs. Martinus Nijhoff Publishers
    4. Mueller, S. (2016). Turning Emergency Powers Inside out: Are Extraordinary Powers Creeping Into Ordinary Legislation? Flinders Law Journal (18). 295-319
    5. Royal commissioners (2020). Constitutional Framework for the Declaration of a State of National Emergency. published on 8 May 2020.
    6. Tubbs, M. (1977). Emergency PowersClass and State, Australian Left Review, 1(57), 1977, pp. 26-36. Available at:https://ro.uow.edu.au/alr/vol1/iss57/6. Download

     

    وب‌سایت‌ها

    1. برنامه پاسخ اضطراری دولت استرلیا: Australian Health Sector Emergency Response Plan for Novel Coronavirus (COVID-2019)
    2. برنامه پاسخ‌گویی به حوادث دولت استرالیا: COMDISPLAN 2017
    3. چارچوب مدیریت بحران دولت استرالیا:The Australian Government Crisis Management Framework 2012
    4. دفترچه تأثیرات ویروس­کرونا بر زندگی مردم استرالیا: Responding to covid-19: How will Australia’s public health emergency powers affect you?
    5. فایل خلاصه پاسخ اقتصادی دولت استرالیا به کرونا: Economic Response to the Coronavirus
    6. فایل کمیته سنا در مورد ارائه کل دولت در مقابله با کرونا:Senate Select Committee on COVID-19 Whole-of-Government Submission
    7. قانون اساسی استرالیا: 1901 with Amendments 1985 Australia's Constitution of
    8. مجموعه مصوبات ستاد ملی کرونا تا جلسه سی­ام، دفتر هیئت دولت.

    یادداشت علمی: The Scope of a Nationhood Power to Respond to COVID-19: Unanswered Questions