تأملی بر جایگاه حصر در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای حقوق عمومی، دانشگاه عدالت، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

اصطلاح حصر در ادبیات سیاسی ـ اجتماعی و تبعاً در حقوق عمومی ایران به معنای نگه داشتن افراد در اقامتگاه آنان یا مکانی معین، تحت تدابیر امنیتی و محدودیت­های اجتماعی، به جهت حفظ نظم عمومی و امنیت ملی کشور است. افراد محصور، اغلب متهم به ارتکاب جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی هستند لیکن شرایط و اوضاع و احوال و به طور کلی مصالح کشور ایجاب می­نماید نسبت به آنها برخورد قضائی صورت نگیرد. حصر در این معنا به رغم شباهت مادی با بازداشت موقت و اقامت اجباری در قوانین کیفری، نهاد حقوقی علیحده و مستقلی است که مبتنی بر اقدام غیرقضائی بوده و واجد وصف تأمینی ذاتی و وصف تنبیهی تبعی است. با توجه به اینکه مرجع اعمال حصر در کشور ما شورای عالی امنیت ملی است، به لحاظ عدم تصریح اصل 176 قانون اساسی و در عین حال صراحت سایر اصول و مواد قانونیِ حافظ حقوق شهروندی و آزادی­های مدنی، مبنی بر لزوم پشتوانه قانونی جهت اصدار حکم به بازداشت، اقامت اجباری، مجرمیت، مجازات و نیز اعمال هر گونه محرومیت­ اجتماعی، به نظر می­رسد، بایستی نسبت به پیاده‌سازی مبنای روشن و مستحکم قانونی در اعمال حصر از سوی این شورا اقدام عاجل صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها

  1. کتابنامه‌

    1. قرآن کریم.
    2. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
    3. قانون مجازات اسلامی مصوب 1392.
    4. قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392.
    5. ابولی گوکی، طاهره (۱۳۸۹). جرایم علیه امنیت ملی در فقه و حقوق اسلامی (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.
    6. اسحاقی، محمد؛ امام، سید محمدرضا و مسعودیان، مصطفی (1394). اختیار حاکم اسلامی در تبدیل مجازات رجم با نگاهی به نظرهای شورای نگهبان. دوفصلنامه دانش حقوق عمومی، سال چهارم، (12)، صص. 47-67.
    7. امیرارجمند، اردشیر (۱۳۸۵). ایده؛ وضعیت اضطراری. فصلنامه حقوق عمومی، شماره اول، صص. 16-18.
    8. باقری، محمدحسن (۱۳۹۵). آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی. بررسی مفهوم بغی، گزارش پژوهشی، پژوهشکده شورای نگهبان، دفتر مطالعات نظام‌سازی اسلامی.
    9. پورسید، بهزاد (1379). بازداشت موقت در تعارض با حقوق و آزادی اساسی مردم. مجله دانش انتظامی، (5)، صص. 54-67.
    10. توحیدی، علی (1387). بررسی جایگاه مصوبات شورای عالی امنیت ملی در حقوق موضوعه ایران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
    11. تونری، مایکل (1387). کیفرهای اجتماع محور در ایالات متحده آمریکا. ترجمه مینا صدیق‌فر، مجله حقوقی دادگستری، (64)، صص. 191-214.
    12. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1380). فلسفه اعلی در علم حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
    13. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). فن استدلال منطق حقوق اسلام. تهران: انتشارات گنج دانش.
    14. جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1387). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
    15. خمینی، سیدروح‌الله (1421ق). کتاب البیع. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (رحمت‌الله‌علیه).
    16. دهخدا، علی‌اکبر (1325). لغت‌نامه فارسی. زیر نظر محمد معین و سید جعفر شهیدی، تهران: دانشکده ادبیات و علوم انسانی، چاپخانه مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه.
    17. رأی کمیته سازمان ملل به نفع ژولین آسانژ (13/6/1395). به نقل از وب‌سایت روزنامه ابتکار: com/?newsid=34224
    18. رجبی دوانی، محمدحسین (26/11/1393). خبرگزاری مهر، تاریخ دسترسی 26/06/1395، به آدرس: http://www.mehrnews.com
    19. رهامی، محسن (1377). مطالعه تطبیقی اقدامات تأمینی و تربیتی در حقوق اسلام و حقوق موضوعه ایران. (رساله دوره دکتری حقوق). دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
    20. ره­پیک، حسن (1380). جایگاه منافع ملی در سیستم حقوق ایران. فصلنامه مطالعات راهبردی، سال چهارم، شماره اول و دوم، صص. 81-88.
    21. زارعی، یاسمن (1393). بررسی تطبیقی مجازات‌های جایگزین حبس در نظام‌های حقوقی ایران و آمریکا. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد). دانشکده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
    22. طباطبایی، محمدحسین (1383). المیزان فی تفسیر القرآن. قم: الجماعه المدرسین بقم المشرفه، مؤسسه النشر الاسلامی.
    23. عامری، هوشنگ (1380). سیاست خارجی. اطلاعات سیاسی و اقتصادی، (249-250)، صص. 4-17.
    24. کاتوزیان، ناصر (1392). مقدمه علم حقوق و مطالعه در نظام حقوقی ایران. تهران: شرکت سهامی انتشار.
    25. کدخدایی، عباسعلی (03/01/1393). متن مصاحبه با خبرگزاری تسنیم، تاریخ دسترسی: 26/06/1395، به آدرس: http://www.tasnimnews.com/fa
    26. محبی، جلیل (09/10/1393). متن مصاحبه با خبرگزاری تسنیم، تاریخ دسترسی: 26/06/1395، به آدرس: http://www.tasnimnews.com/fa
    27. محمدنسل، غلامرضا (1384). نظارت الکترونیک بر بزهکاران. مجله دانش انتظامی، (24)، صص. 119-153.
    28. مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی (1389). فرهنگ­نامه اصول فقه. تهیه و تدوین: مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، قم: نشر پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
    29. مشیرزاده، حمیرا (1386). تحول در نظریه­های روابط بینالملل. تهران: انتشارات سمت.
    30. مکارم شیرازی، ناصر (1380). تفسیر نمونه. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    31. موسی‌زاده، ابراهیم (09/10/1393). متن مصاحبه با خبرگزاری تسنیم، تاریخ دسترسی: 26/06/1395، به آدرس: http://www.tasnimnews.com/fa
    32. نورایی، مهدی (1392). تعدد مراجع قانون‌گذاری در جمهوری اسلامی ایران. مراجع قانون‌گذار در نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، مرکز تحقیقات شورای نگهبان.
    33. هاشمی، سید محمد (1374). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران؛ اصول و مبانی کلی نظام. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، انتشارات یلدا.
    34. هاشمی، سید محمد (1384). حقوق بشر و آزادی­‌های اساسی. تهران: نشر میزان.

     

    1. Beard, Charles (1934). The idea of national interest: An analytical study in American foreign policy. Macmillan, The Amazon Book Review.
    1. Goble, Frank G. (2004). The Third Force: The Psychology of Abraham Maslow. Maurice Bassett, pp. 166-170.
    2. House arrest (2016). from English Wikipedia, the free encyclopedia, available at: https://en.wikipedia.org/wiki/Housearrest
    3. House Arrest Handbook (2015). Bucks Country Department of Corrections. Community Corrections Ceners.
    4. Juliet, Lapidos (2009). "You're grounded! How do you qualify for house arrest?". Slate Magazine, January 28, 2009, available at: http://www. slate.com/articles/
    5. Levinson, David (2002). Encyclopedia of Crime and Punishment: Volumes I-IV, SAGE Publications.
    6. Spohn, Cassia (2009). How Do Judges Decide?; The Search for Fairness and Justice in Punishment. Second Edition, Arizona State University, SAGE Publications.
    7. The ministry of justice (October 2011). Home detention; A review of the sentence of home detention 2007- 2011. Newzealand Govement.