تحقیقات حقوق شهروندی
تحلیل نسبت پترنالیسم و تحدید حقوق و آزادی‌های شهروندان در نظام حقوقی ایران
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.
چکیده
توجه به مبادی تحدید حقوق و آزادی‌های شهروندان در جامعه از جمله مباحثی است که نقش مهمی در تبیین محدودسازی حقوق و آزادی‌های شهروندان به‌وسیله نظام‌های حقوقی دارد. در این میان توجه به مصلحت خود افراد در قانون‌گذاری، رویکردی است که تحت عنوان «پترنالیسم» در فلسفه حقوق مطرح می‌شود. أخذ نظریه مزبور موجب می‌شود که دایره توجیه جرم‌انگاری و محدودسازی اعمال صرفاً مبتنی بر «اصل ضرر» وسعت یابد. با توجه به‌وجود اصل 40 قانون اساسی که شرایط استیفای حقوق افراد را «عدم اضرار به غیر» و «منع تجاوز به منافع عمومی» بیان می‌کند، این سؤال شکل می‌گیرد که «نسبت میان نگاه قیّم‌مآبانه و همچین تحدید حقوق و آزادی‌های شهروندان در نظام حقوقی ایران به چه صورت است؟» پژوهش حاضر با روش تحلیلی ـ توصیفی و با ابزار کتابخانه‌ای به‌دنبال پاسخ به پرسش مذکور برمی‌آید. توجیه تقنین بر مبنای پترنالیسم و وجود مصادیقی در حقوق خصوصی و همچنین حقوق کیفری که به‌نظر می‌رسد می‌توان وجود آنها در نظام حقوقی ایران را مبتنی بر نگاه مذکور مدلّل ساخت، موجب می‌شود که تعیین ضوابط تقنین در نظام حقوقی ایران را فراتر از اصل ضرر بدانیم.
کلیدواژه‌ها
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1368.
- قانون جرایم رایانه‌ای مصوب 1388.
- قانون حمایت از خانواده مصوب 1391.
- قانون مدنی مصوب 1314.
- اصغرنیا، مرتضی و بهشتی، محمدصادق (1395). «گذار از شهروندی ملی به شهروندی جهانی؛ با نسبت‌سنجی حقوق شهروندی و اخلاق زیستی». فصلنامه اخلاق زیستی، سال ششم، (21)، صص. 90-110.
- اصغری آقمشهدی، فخرالدین (1382). «جبران خسارت معنوی در حقوق ایران». پژوهش‌نامه علوم انسانی و اجتماعی، سال سوم، (9 و 10)، صص. 31-48.
- برهانی، محسن و رهبرپور، محمدرضا (1390). «چرایی جرم‌انگاری در قلمروی اخلاق زیستی». فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی، (24)، صص. 41-60.
- بهادری جهرمی، علی و فتاحی زفرقندی، علی (1395). «محدودیت‌های آزادی‌های عمومی در حکومت‌های اسلامی و سکولار». پژوهش تطبیقی حقوق اسلام و غرب، (8)، صص. 1-20.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1367). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
- جمعی از نویسندگان (1399). محشای قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: نشر پژوهشکده شورای نگهبان.
- حبیب‌نژاد، سیداحمد (1395). «شرایط اعمال تحدید حقوق و آزادی‌ها با تأکید بر تحدید به نام نظم عمومی». حقوق طبیعی، (105)، صص. 53-78.
- صابر دوست، مهناز (1397). حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران و مواضع غرب. تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- موسوی، سیدمجتبی (1398). «امکان‌سنجی جرم‌انگاری خودکشی و خودزنی در حقوق کیفری ایران». قانون‌یار، (11)، صص. 51-80.
- مهاجری، مریم و مظاهری، معصومه (1392). «بازخوانی مبانی فقهی ترمیم خسارت معنوی با رویکردی بر حقوق غیرمالی زوجین». پژوهش‌نامه فقه و حقوق اسلامی، سال دهم، (34)، صص. 129-154.
- میل، جان استوارت (1385). درباره آزادی. ترجمه جواد شیخ‌الاسلامی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
- نقیبی، سیدابوالقاسم (1390)، «قاعده لاضرر و جبران خسارت معنوی به خانواده». مبانی فقهی حقوق اسلامی، 4(7)، صص. 9-24.
- Bell John, Boyron Sophie & Whittaker Simon (1998). Principle Of French Law: Oxford; 671.
- Dworkin, Gerald (2010). Paternalism, in: Stanford Encyclopedia of Philosophy, URL=http://plato.stanford.edu/ entries/paternalism/.
- Feinberg, Joel (1985). Offence to others. New York: Oxford University Press.
- Wolfonden (1957). Roport of the Committee on Hemosexual offences and prostitution.
)