تحقیقات حقوق شهروندی
چالش‌های قانونی و قضائی کرامت انسانی بزه‌دیده در فرایندهای کیفری
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار دانشکده علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد سبزوار، سبزوار، ایران.
چکیده
صیانت از حقوق بزه‌دیده در اندیشه حقوقی اسلام و اسناد مهم بین‌المللی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ وجود چالش‌هایی در حوزه قانون‌گذاری و قضائی، سبب شده است کرامت بزه‌دیده آسیب‌پذیر باشد؛ مطالبات بزه‌دیده به جبران خسارت‌های مادی او محدود نمی‌شود بلکه علایق و خواسته‌های روحی و روانی او قابل توجه است. مقاله حاضر در پی آن است تا بررسی کند چه چالش‌های قانون و قضائی در راستای تکریم انسانی بزه‌دیده در فرایندهای کیفری وجود دارد؟ یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهد علی‌رغم توجه قانون‌گذار نسبت به برخی از خواسته‌های مادی بزه‌دیده، خلأهای قانونی مهمی به‌ویژه نسبت به نیازهای غیرمادی او در قوانین جزایی مشاهده می‌شود؛ با این وجود قانون جدید آیین دادرسی کیفری نشان می‌دهد قانون‌گذار در بسیاری موارد به‌روشنی به حقوق بزه‌دیده و کرامت او توجه ویژه‌ای داشته است اما اجرایی شدن این قوانین در مراجع قضائی نظارت ویژه‌ای را می‌طلبد مخصوصاً آنکه برخی حقوق بزه‌دیده در قانون سابق نیز در مواردی اجرا نشده یا متفاوت از هدف حمایتی قانون‌گذار اجرا شده است؛ با این حال توجه مستمر مراجع قضائی و نظارت مراجع عالی قضائی در این خصوص راهگشاست.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم
- ابراهیمی، پیمان (1384). «بزه‌دیده به منزله شاکی و حقوق او در مقررات دادرسی کیفری ایران». مجله حقوقی و قضائی دادگستری، (52 و 53)، صص. 287-324.
- بیگی، جمال (1397). «سالمندان بزه‌دیده، ناتوانی‌ها و حمایت‌ها». فصلنامه پرستاری سالمندان، 5(1)، ص. 5
- جاودان، محمد (1384). مبانی نظری حقوق بشر. مقاله: «نواندیشی دینی در اسلام و تأملاتی در کرامت ذاتی انسان و حقوق بشر». قم: انتشارات دانشگاه مفید قم.
- رایجیان اصلی، مهرداد (1384). «بزه‌دیدگان و نظام عدالت جنایی». مجله حقوقی و قضائی دادگستری، (52 و 53)، صص. 75-118.
- رایجیان اصلی، مهرداد (1387). «جایگاه بزه‌دیده در لایحه قانون مجازات اسلامی: نقد بزه‌دیده‌شناسانه باب کلیات (مواد 1-111 تا 2-166)». پژوهش‌های حقوقی، (13)، صص. 315-334.
- رایجیان اصلی، مهرداد (1393). «بازاندیشی دادرسی دادگرانه در پرتو اصل همترازی حق‌های بزه‌دیده و متهم». پژوهش حقوق کیفری، (7)، صص. 131-148.
- رایجیان اصلی، مهرداد و رزاقی موسوی، سیدسجاد (1400). «ارائه دیدگاه‌ها، نگرانی‌ها و مشارکت در فرایند کیفری». پژوهش‌نامه حقوق کیفری، (24)، پاییز و زمستان، صص. 159-184.
- زِهِر، هُوارد (1383). عدالت ترمیمی. ترجمه حسین غلامی، تهران: انتشارات مجد.
- شاهرخی، طیبه و میرزایی، فرهاد (1397). «جایگاه حمایت از زنان بزه‌دیده در جرایم علیه کرامت انسانی در فرایند عدالت کیفری». مجله مطالعات فقه و حقوق اسلامی، (18)، بهار و تابستان، صص. 219-242.
- شیری، عباس (1388). تازه‌های علوم جنایی. مقاله: «رفتار کرامت مدار با بزه‌دیده، اعطای اختیار در مرحله تحقیق و تعقیب». زیر نظر علی حسین نجفی ابرندآبادی، تهران: نشر میزان.
- کریمی، مهدی (1389). «آسیب‌شناسی قوانین حمایتی از بزه‌دیده در فرآیند دادرسی کیفری». مجله پیام آموزش، شماره آذر و دی، ص. 67.
- موسی‌زاده، محمد (1386). «کرامت بشری وشبیه‌سازی انسان». مجله پژوهش‌های حقوقی، (11)، صص. 251-298.
- نجفی توانا، علی (1389). مجموعه مقالات پیرامون سیاست جنایی. مقاله: «مرور زمان دادرسی»، تهران: انتشارات آموزش و سنجش.
- نقیبی، ابوالقاسم (1386). خسارت معنوی در حقوق ایران، اسلام و نظام‌های معاصر. تهران: انتشارات امیرکبیر.
- پورتال وزارت دادگستری به آدرس: http://www.justice.ir
)