تحقیقات حقوق شهروندی
بررسی اِعمال تبعیض مثبت در حق تصدی زنان بر مناصب مدیریتی در نظام حقوقی ایران
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
دانشجوی کارشناسی ارشد پیوسته معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.
چکیده
حق تصدی مناصب مدیریتی از مصادیق حقوق شهروندی است که نقش مهمی در پیشبرد مشارکت سیاسی و تصمیم سازی شهروندان یک جامعه دارد. این حق در اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و مواد متعددی از نظام حقوقی ایران مورد اشاره قرار گرفته است و بر اِعمال آن بدون در نظر گرفتن تبعیضی از جمله تبعیض جنسیتی تأکید شده است. در گذشته در بسیاری از جوامع جهان چنین حقی را برای زنان قائل نبودند و زنان نقشی در اداره جامعه نداشتند. از همین‌رو در جهان کنونی بسیاری از کشورها به منظور رفع این نابرابری و با هدف بهره‌گیری از توانمندی‌های زنان و مشارکت آنان به عنوان نیمی از افراد جامعه، دست به اقدامات جبرانی مانند اختصاص سهمیه ای مشخص برای زنان در تصدی مناصب مدیریتی زدند. این اقدامات ذیل مفهومی تحت عنوان «تبعیض مثبت» یا «اقدام مثبت» تعریف می شود. از همین‌رو و به منظور تحقق عدالت جنسیتی، شورای عالی اداری طی مصوبه ای در سال 1396، 30 درصد از پست های مدیریتی را به زنان اختصاص داد و علاوه بر امتیازات دیگری، زنان و جوانان را در اولویت تصدی این مناصب قرار داد. اخیراً هیئت عمومی دیوان عدالت اداری این مصوبه را به استناد مغایرت با قوانین مرتبط به شایسته‌گزینی ابطال کرد. این مقاله با روشی تحلیلی ـ توصیفی سعی در بررسی «چگونگی اِعمال تبعیض مثبت در خصوص این حق با رعایت اصل شایسته‌گزینی و حقوق شهروندی» دارد.
کلیدواژه‌ها
- قرآن کریم.
- نهج‌البلاغه.
- ابن بابوبه، محمد بن علی (1363). من لا یحضره الفقیه. قم: نشر اسلامی.
- حبی، محمدباقر (1389). سیاستهای ترویج فرهنگ شایسته‌سالاری. تهران: راهدان.
- طباطبایی مؤتمنی، منوچهر (1396). بررسی و تحلیل حقوق شهروندی و حقوق بشر ـ آزادیهای عمومی و حقوق بشر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
- قرطبی، محمد بن احمد (۱۳۶۸). الجامع احکام القرآن. تهران: ناصر خسرو.
- عباسی، بیژن (1395). حقوق بشر و آزادیهای بنیادین. تهران: نشر دادگستر.
- عمید، حسن (1381). فرهنگ فارسی عمید. تهران: امیرکبیر.
- غمامی، سید محمدمهدی و حسینی، سید حسن (1397). «شایسته‌گزینی در نظام حقوق استخدامی ایران و آمریکا». نشریه حقوق اداری، شماره 15، صص. 74-102.
- کعبی، عباس؛ اصغری شورستانی، محمدرضا و اصل زعیم، امیرحسین (1393). «نقش مقدمه قانون اساسی در تفسیر اصول و شناخت اهداف و رسالت‌های قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه دانش حقوق عمومی، 3(10)، صص. 1-19.
- گیدنز، آنتونی (1376). جامعه‌شناسی. ترجمه منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.
- مطهری، مرتضی (1371). عدل الهی. تهران: صدرا.
- MELIN SOUCRAMANIEN (F.) (1997). Le principe d’égalité dans la jurisprudence du Conseil constitutionnel, Paris, Economica et P.U.A.M.
)