تحقیقات حقوق شهروندی
مسئولیت‌های رئیس جمهور در حوزه حقوق شهروندی و آزادی‌های مشروع؛ بررسی موردی «منشور حقوق شهروندی»
نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران.
2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی، دانشگاه امام صادق علیه‌السلام، تهران، ایران
چکیده
رعایت و حمایت از حقوق شهروندی در کنار حقوق بشر از زمره مهم‌ترین وظایف حکومت است که در بندهای (7)، (8)، (12) و (14) اصل سوم قانون اساسی مورد تصریح قرار گرفته است. این وظایف بین قوای سه‌گانه با توجه به صلاحیت‌های هر یک توزیع شده ولی در این میان رئیس جمهور با توجه به سوگندی که در اصل (121) قانون اساسی یاد می‌کند و اعلام می‌دارد که «از آزادی و حرمت اشخاص و حقوقی که قانون اساسی برای ملت شناخته است حمایت کنم» مبنای رعایت آزادی‌های مشروع، تأمین حقوق عامه و شهروندی است. یکی از ابزارهای حقوقی در جهت شناسایی و تثبیت حقوق شهروندی، درج مفاد حقوق شهروندی در اسناد قانونی است. صدور منشور حقوق شهروندی در آذر ماه 1395 توسط رئیس محترم جمهور در دولت یازدهم بحث‌هایی را در زمینه صلاحیت قوه مجریه و مقام ریاست جمهور در زمینه تدوین و ابلاغ حقوق شهروندی در محافل حقوقی برانگیخت. مقاله حاضر، فارغ از بررسی «ماهیت» مفاد مندرج در منشور حقوق شهروندی، با روش توصیفی ـ تحلیلی و با در نظر گرفتن اصول (58)، (156) و (158) در پی پاسخ به این پرسش برآمده است که «مقام صالح از منظر قانون اساسی و اصول حقوق عمومی به منظور تدوین منشور حقوق شهروندی چه نهادی است؟» پس از بیان و سنجش دلایل هر یک از طرفین این نزاع حقوقی، در پایان پیشنهادهایی در این زمینه ارائه شده است.
کلیدواژه‌ها
- قانون «احترام به آزادی‌های مشروع و حفظ حقوق شهروندی». مصوب 1383.
- قانون «آیین دادرسی کیفری». مصوب 1392.
- قانون «تعیین حدود وظایف و اختیارات و مسئولیت‌های رئیس جمهوری اسلامی ایران». مصوب 1365.
- قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران.
- قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. مصوب 1383.
- مجموعه نظریات شورای نگهبان (تفسیری و مشورتی در خصوص اصول قانون اساسی). تهران: مرکز تحقیقات شورای نگهبان، 1389.
- منشور حقوق شهروندی. ابلاغی 1395.
- اسماعیلی، محسن (1383). «نقش رئیس جمهور در اجرای قانون اساسی». فصلنامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام)، (24)، صص. 7-32.
- اسماعیلی، محسن (1390). گفتارهایی در حقوق شهری و شهروندی. تهران: مؤسسه نشر شهر.
- اصل‌زعیم، امیرحسین (1391). گزارش پژوهشی «پیشنهادی جدید در باب مسئولیت رئیس جمهور در اجرای قانون اساسی». شماره مسلسل: 910913009. تاریخ انتشار: 13/09/1391. تهران: پژوهشکده مجازی حقوق.
- براهوتی، حسین (1385). سازوکارهای حقوقی نظارت بر حسن اجرای سیاست‌های کلی نظام. (پایان‌نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی). دانشگاه شیراز، فارس، ایران.
- بهرامی احمدی، حمید (1389). قواعد فقه: مختصر هفتاد و هفت قاعده فقهی‌حقوقی. تهران: دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام).
- پورعزت، علی‌اصغر؛ باغستانی برزکی، حوریه و نجاتی آجی بیشه، مصطفی (1386). «الگوی منطقی منشور حقوق شهروندی بر پایه بررسی تطبیقی اسناد موجود». فصلنامه علمی‌پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم، (26)، صص. 131-160.
- جاوید، محمدجواد (1388). نظریه نسبیت در حقوق شهروندی (تحلیلی مبتنی بر اطلاق در حقوق طبیعی). تهران: نشر گرایش.
- جاوید، محمدجواد (1393). «بازخوانی بنیان‌های فلسفی نظریه نسبیت در حقوق شهروندی». حقوق اسلامی، سال یازدهم، (42)، صص. 65-94.
- جاوید، محمدجواد (1395). بررسی و نقد پیش‌نویس منشور حقوق شهروندی دولت یازدهم. تهران: نشر مخاطب.
- جاوید، محمدجواد و ابراهیمی، محمود (1392). «تکالیف شهروندی» در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه بررسی‌های حقوق عمومی، سال دوم، (2)، صص. 25-46.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1382). ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
- جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1386). مبسوط در ترمینولوژی حقوق. تهران: گنج دانش.
- جوادی آملی، عبدالله (1390). حق و تکلیف در اسلام. قم: اسراء.
- راسخ، محمد (1393). حق و مصلحت. تهران: نشر نی.
- رایلی، دنیس (1388). شهروندی و دولت رفاه. ترجمه ژیلا ابراهیمی، تهران: آگه.
- سلطانی، سیدناصر (1385). «حقوق اجتماعی یا حقوق شهروندی؟ نمونه‌ای از آشفتگی مفاهیم در نظام حقوقی ایران». مجلس و راهبرد، سال سیزده، (51)، صص. 101-117.
- شریعتی، روح‌الله (1393). «قاعده عدم ولایت و حقوق مردم». علوم سیاسی، سال هفدهم، (68)، صص. 7-25.
- شریفی طرازکوهی، حسین (1392). زمینه‌ها، ابعاد و آثار حقوق شهروندی. تهران: میزان.
- عبدالهی، محسن (1391). «رویکردی پست‌مدرن به سه ضلع توسعه سیاسی: دولت، جامعه مدنی و شهروندی». فصلنامه سیاست. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 42(1)، صص. 225-242.
- فالکس، کیث (1381). شهروندی. ترجمه محمدتقی دلفروز. تهران: کویر.
- فلاح‌زاده، علی‌محمد (1386). «نسبت حقوق بشر و شهروندی». مجله حقوقی و قضائی دادگستری، (58)، صص. 33-48.
- قاری سیدفاطمی، محمد (1386). «چیستی و چرایی حقوق شهروندی». مجله حقوقی و قضائی دادگستری، (58)، صص. 21-33.
- قاضی شریعت‌پناهی، ابوالفضل (1373). بایسته‌های حقوق اساسی. تهران: میزان.
- قاضی شریعت‌پناهی، ابوالفضل (1383). حقوق اساسی و نهادهای سیاسی. تهران: میزان.
- کلی، جان (1388). تاریخ مختصر تئوری حقوقی در غرب. ترجمه محمد راسخ. تهران: طرح نو.
- کیویستو، پیتر و فایست، توماس (1395). شهروندی: گفتمان، تئوری و دیدگاه‌های فراملی. ترجمه احمد خسروی. تهران: خرسندی.
- گرجی‌ازندریانی، علی‌اکبر (1393). مبانی حقوق عمومی. تهران: جنگل.
- محسنی، فرید و عبداللهی، حسین (1392). «نقد مبانی «حقوق شهروندی لیبرالی» با تکیه بر جایگاه مردم در نظام حقوقی اسلام». فصلنامه دانش حقوق عمومی، سال دوم، (6)، صص. 23-46.
- مدنی، سیدجلال‌الدین (1364). حقوق اساسی در جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات صدا و سیما.
- ملکی، وحید (1393). نقش رئیس جمهور در اجرای قانون اساسی. تهران: مجد.
- نجفی‌اسفاد، مرتضی و محسنی، فرید (1386). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. تهران: فراداد.
- هاشمی، سیدمحمد (1393). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران: جلد دوم: حاکمیت و نهادهای سیاسی. تهران: میزان.
- هیوود، اندرو (1387). کلیدواژه‌ها در سیاست و حقوق عمومی. ترجمه اردشیر امیرارجمند و سید باسم موالی‌زاده. تهران: امیرکبیر.
)