تحقیقات حقوق شهروندی

سازمان‌های مردم نهاد، امتداد خط مردم‌سالاری دینی در برابر بوروکراسی ناشی از استبداد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه معارف اسلامی و حقوق عمومی، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران ، ایران

2 دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

چکیده

مردم دارای جایگاهی حساس و تعیین‌کننده در حکومت اند. به طوری که اگر حکومتی نتواند اقبال مردمی را حفظ کند، محکوم به فناست. نظام مردم‌سالاری دینی با قبول قدرت مردم در اداره‌ی امور کشور، جایگزین نظام‌های استبدادی و خودکامه شده است. در حکومت‌های استبدادی، اداره‌ی امور کشور مردمی نیست، بلکه مبتنی بر بوروکراسی است. بوروکراسی مهم‌ترین عنصر انجام فعالیت در حکومت استبدادی است. بدین ترتیب، نمی‌توان بوروکراسی را متناسب با نظام مردم‌سالاری دینی دانست. سوال این پژوهش آن است که جایگزین بوروکراسی در نظام مردم‌سالاری دینی چیست؟ البته پاسخ این سوال ناظر به کوتاه مدت نیست، بلکه در بلند مدت و تدریجا محقق خواهد شد. در این پژوهش از روش توصیفی-تحلیلی استفاده شده است و گردآوری اطلاعات کتابخانه‌ای است. آن چه نتیجه‌ی این تحقیق بدان اشاره می‌کند، عطف توجه به سازمان‌ها و تشکل‌های مردم نهاد است. تشکل‌های مردم نهاد استعداد آن را دارند که در آینده، به عنوان جایگزین بوروکراسی مطرح شده و انجام فعالیت، خدمات‌رسانی و به طور کل، اداره‌ی امور کشور را بر عهده گیرند. البته این امر، مستلزم رفع نواقص مردم نهادها و گسترش و تقویت آن‌ها است. لکن با استقرار تشکل‌های مردم نهاد، کارآمدی حکومت مبتنی بر مردم‌سالاری دینی افزایشی چشم‌گیر خواهد یافت و حقوق شهروندی با ضمانت اجرای کامل‌تری همراه خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

  1. آقایی میبدی، احمد و کریمی والا، محمدرضا (1397). «تبیین مبانی نقلی و عقلی مردم‌سالاری دینی». پژوهش‌های انقلاب اسلامی، 7(26)، صص. 27-48.
  1. احقر، سیده مهسا و محمدی، محمدعلی (1394). «شهروندان، حقوق شهروندی و مشارکت». کنفرانس سالانه پژوهش‌های معماری، شهرسازی و مدیریت شهری. شیراز: مؤسسه معماری و شهرسازی سفیران راه مهرازی.
  2. انتظاریان، ناهید (1394). «تأثیر کسب و کارهای دانش بنیان بر رشد اقتصادی کشور». ماهنامه کار و جامعه، (180)، صص. 20-27.
  3. برژینسکی، زبیگنیو (1366). «بحران کمونیسم: مسئله مشارکت مردم در امور سیاسی». اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی»، (15)، صص. 23-26.
  4. بهرامیان ، مسعود (1382). سازمان و مدیریت. تهران: مؤسسه فرهنگی هنری دیباگران.
  5. پروین، خیرالله و نورایی، مهدی (1391). «تعارض دموکراسی و سکوالریسم». مطالعات حقوق بشر اسلامی، (1)، صص. 141-159.
  6. پوراحمد، احمد؛ کلانتری خلیل‌آباد، حسین و موسوی، سیدرفیع (1395). «نقش ظرفیت تشکل‌های مردم‌نهاد در بازآفرینی پایدار بافت‌های ناکارآمد شهری». همایش ملی بافت‌های فرسوده و تاریخی شهری. کاشان: دانشگاه کاشان، صص. 1-17.
  7. تنکابنی، حمید (1399). «بازشناسی عوامل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مؤثر بر نظام دیوان‌سالاری تاریخی ایران در دوره باستان». جامعه پژوهی فرهنگی، (2)، صص. 31-55.
  8. جلالی، محمد و ویژه، محمدرضا (1398). اندیشه‌های حقوق اداری (مقالات اهدایی به دکتر طباطبایی). تهران: مجد.
  9. جوادی یگانه، محمدرضا و صدیقی کسمایی، مینو (1396). «مقاومت یا تسلیم در برابر بیگانگان تحلیل تطبیقی علل مقاومت مردمی در برابر بیگانگان در دوره قاجار (تا آخر عهد ناصرالدین شاه) و تسلیم در برابر متفقین در شهریور ۱۳۲۰». مطالعات فرهنگ ـ ارتباطات، (38)، صص. 7-29.
  10. خامنه‌ای، سیدعلی (1397). «بیانیه گام دوم انقلاب».
  11. خواجه سروی، غلامرضا (1395). «بررسی مقایسه‌ای مردم‌سالاری دینی در نگاه آیت‌الله خامنه‌ای و آیت‌الله شمس‌الدین». پژوهش‌های راهبردی سیاست، 5(17)، صص. 9-39.
  12. خورشیدوند، رحیمی (1388). «بررسی نقش مشارکت سازمان‌های مردم‌نهاد (G.O) در برقراری نظم و امنیت». توسعه انسانی پلیس، 6(25)، صص. 33-42.
  13. خوشجو، جلیل (1381). «نسبت دیوان‌سالاری و مردم‌سالاری». بازتاب اندیشه، ص. 66.
  14. دانایی فرد، حسن و عباسی، طیبه (1387). «صــلاحات اداری در ایــران: تحلیلــی بــر کوچک‌سازی دولت». دانشور رفتار، 15(29)، صص. 102-121.
  15. دانایی فرد، حسن؛ صادقی، محمدرضا و مصطفی‌زاده، معصومه (1394). «واکاوی و تحلیل تبعات سیاست‌زدگی بوروکراسی در نظام‌های سیاسی». اندیشه مدیریت راهبردی، (2)، صص. 57-86.
  16. رابینز، استیفن (1379­). مبانی رفتار سازمانی. تهران: دفتر پژوهش­‌های فرهنگی.
  17. رنجبر، فضل‌الله (1397). سمن‌ها برای انتقال دستاوردهای انقلاب ظرفیت بالایی دارند: irna.ir/news/83173181.
  18. سدیدپور، سعیده سادات؛ سنجقی، محمد ابراهیم و شیرازی، حسین (1394). «الگوی حکومت‌ مردم‌سالاری دینی مبتنی ‌بر بیانات مقام معظم رهبری (دامت برکاته)». فصلنامه مدیریت اسلامی، 23(3)، صص. 71-94.
  19. عظیمی آملی، جلال و سوداگر، سوسن (1394). «بررسی نقش مشارکت شهروندان در توسعه پایدار شهر (نمونه موردی: شهر نور)». مطالعات مدیریت شهری، 7(21)، صص. 35-45.
  20. علی‌الحسابی، مهران (1390). «نقش سازمان‌های مردم‌نهاد و رهبران محلی در توسعه روستایی، نمونه موردی: بندر لافت». مسکن و محیط روستا، 30(134)، صص. 35-48.
  21. فتاحی زفرقندی، علی (1393). مردم و حکومت اسلامی. تهران: پژوهشکده شورای نگهبان.
  22. فرامرز قراملکی، احد (1388). اخلاق در سازمان‌های مردم‌نهاد. تهران: ریاست جمهوری ، مرکز امور زنان و خانواده.
  23. فوکویاما، فرانسیس (1397). نظم و زوال سیاسی (ترجمه رحمن قهرمان‌پور). تهران: انتشارات روزنه.
  24. قاضی شریعت پناهی، سیدابوالفضل (1392). بایسته‌های حقوق اساسی. تهران: میزان.
  25. قلی‌‌پور، آرین (1385). «هیدروکراسی یا بوروکراسی». دانش مدیریت، (75)، صص. 103-123.
  26. قوام، سیدعبدالعلی (1366). «بوروکراسی در دموکراسی». سیاست خارجی، (4)، صص. 695-704.
  27. قهرمان‌پور، رحمن (1397). تقدم اصلاح بوروکراسی و حاکمیت قانون بر دمکراسی (معرفی و نقد کتاب نظم و زوال سیاسی اثر فرانسیس فوکویاما). گزارش پژوهشی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  28. کلوسکو، جورج (1395). تاریخ فلسفه سیاسی (ترجمه خشایار دیهیمی). تهران: نی.
  29. گرجی ازندریانی، علی‌اکبر و قهرمان‌زاده نیمگزی، فرزین (1395). «بررسی کنترل اقتدار بوروکراتیک در بستر مناسبات بوروکراسی، سیاست و کارآمدی». پژوهش حقوق عمومی، (95)، صص. 9-34.
  30. لاگلین، مارتین (1393). مبانی حقوق عمومی (ترجمه محمد راسخ). تهران: نی.
  31. مجیدی، حسن و خزاعی گسک، مهدی (1392). «مردم‌سالاری دینی در آراء رهبران جمهوری اسلامی و یوسف القرضاوی». رهیافت انقلاب اسلامی، (25)، صص. 49-70.
  32. مرتضوی، مهدی و مالکی، محمدرضا (1390). «مفهوم‌سازی عوامل برون‌زا در تحول بخش دولتی (مطالعه موردی: ایران)». فرایند مدیریت و توسعه، 25(2)، صص. 5-33.
  33. مرکز مالمیری، احمد (1398). «ویژگی‌های بوروکراسی توانمند برای اجرای قانون». حقوق اداری، (19)، صص. 209-237.
  34. مرکز مالمیری، احمد (1397). چگونه بوروکراسی ناکارآمد مانع اجرای قانون می‌شود؟ بررسی موردی الکترونیکی. تهران: مطالعات اقتصادی (گروه مطالعات محیط کسب وکار) مرکز پژوهش‌های مجلس.
  35. موسوی، سیده‌لیلا و توسلی رکن‌آبادی، مجید (1395). «فرهنگ سیاسی، فردیت و بازتولید اقتدارگرایی در ایران». فصلنامه تخصصی علوم سیاسی، (37)، صص. 183-204.
  36. مولوی، زینب؛ طهماسبی، رضا؛ دانایی فرد، حسن و حمیدی‌زاده، علی (1398). «بوروکراسی هراسی و ادراک از تاب‌آوری ملی». مدیریت سازمان‌های دولتی، (2)، صص. 83-96.
  37. مهرگان، فرهاد و صبحی، الهه (1394). «بوروکراسی، شالوده‌گذار به دموکراسی». اولین همایش بین‌المللی علوم مدیریت پیشرفت‌ها، نوآوری‌ها و چالش‌ها. http://legislationlab.org/en/about.
  38. مهرگان، فرهاد؛ فقیهی، ابوالحسن و میرسپاسی، ناصر (1399). «تأملی بر تعامل بوروکراسی و دموکراسی: مطالعه‌ای در بین اعضای هیئت علمی دانشگاه‌ها». فصلنامه چشم‌انداز مدیریت دولتی، https://www.parliament.uk/get-involved/sign-a-petition/e-petitions.
  39. نژندی منش، هیبت‌اله و عبدالهی اصل، سید کمال (1394). «نقش سازمان‌های مردم‌نهاد (NGO) در ترویج حقوق شهروندی». همایش ملی تبیین حقوق شهروندی. جهاد دانشگاهی آذربایجان غربی.
  40. وبر، ماکس (1374). اقتصاد و جامعه (ترجمه عباس منوچهری؛ مهرداد ترابی‌نژاد و مصطفی عمادزاده). تهران: مولی.
  41. همایون مصباح، سید حسین (1383). «مردم‌سالاری دینی پاسخ بنیادین حکومت دینی». پژوهش‌های اجتماعی اسلامی، (49 و 50)، صص. 91-118.
  42. یزدان‌مهر، ذوالفقار (1399). کمک همدلانه مردم ایران به بیش از ۵۸۰ هزار خانواده نیازمند. com/xS4bk.

 

  1. Brabham, Daren C. (2008). "Crowdsourcing as a Model for Problem Solving." The International Journal of Research into New Media Technologies, 75–90
  2. Hall, Daniel(2006). Administrative Law Bureaucracy in a Democracy. Pearson Prentice Hall.
  3. Koh, Jennifer Lee (2020). "Executive Defiance and the Deportation State". The Yale Law Journal, 1049-778, https://cutt.ly/xzxmvqv.
  4. Lewis, David (2001). The Management of Non-Governmental Development Organizations. An introduction. London and New York: Routledge.
  5. Lewis, David (2010). Nongovernmental Organizations, Definition and History. International Encyclopedia of Civil Society.
  6. Lewis, David and Nazneen Kanji (2009). Non-Governmental Organizations and Development. Londo and New Yourk: Routledge.
  7. Ludwig, Von Mises and Robert Morris (1944). New Haven: Yale University Press.
  8. Sidor, Monika (2021). "NGO-Public Administration Relationships in Tackling the Homelessness Problem in the Czech Republic and Poland". Administrative Sciences, pp. 1-15.
  9. Tomczyk, Lukasz; Valéria Farinazzo Martins; Maria Amelia Eliseo, Ismar Frango Silveira, Cibelle de la Higuera Amato, Lazar Stošić (2020). "ICT and education in Brazil-NGO, local government administration, business and higher education expert perspective". World Journal on Educational Technology: Current Issues, pp. 401-424.
تحقیقات حقوق شهروندی
دوره 2، شماره 1 - شماره پیاپی 3
اردیبهشت 1396
صفحه 61-86