آیا حقوق بشر اخلاقاً جهان‌شمول است؟ (نقد مبانی اخلاقی حقوق بشرِ جهان‌شمول)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشگاه امام صادق علیه السلام، دانشکده معارف اسلامی و حقوق، تهران، ایران

چکیده

از آنجا که وصف «جهان­شمولی» یکی از مهمترین اوصاف «حقوق بشر» در عصر حاضر دانسته شده، تلاش­های گسترده‌ای از سوی نظریه‌پردازان برای تحلیل مبانی جهان­شمولی حقوق بشر صورت گرفته است. نظریات اخلاقی به عنوان راه حلی فراحقوقی یکی از مهمترین مسیرها برای نیل به این مقصود بوده به نحوی که اخلاقی دانستن هنجارهای «حقوق بشر» تاکنون بزرگترین دلیل برای اثبات جهان­شمولی حقوق بشر بوده است. بررسی نظریات اخلاقی که ظرفیت ارائه هنجارهای جهان­شمول دارند، نشان می‌دهد که ادعاهای مطرح شده در این زمینه قرین واقعیت نیست؛ حتی نظریه اخلاقی کانت که قواعد اخلاقی «جهان­شمول» و «انسان‌مدار» ارائه می‌کند، علاوه بر آنکه بخش بسیار مهمی از ابعاد حقوق بشر را تحت پوشش قرار نمی‌دهد، با ایرادات نظری فراوانی روبرو است. روش این پژوهش تحلیلی است.

کلیدواژه‌ها

  • الف. منابع فارسی:

    • هیوود، اندرو (1389)، سیاست، ترجمه عبدالرحمن عالم، تهران: نشر نی.
    • استوارت میل، جان (1385)، رساله درباره در آزادی، ترجمه جواد شیخ الاسلامی، تهران: اتنشارات علمی و فرهنگی.
    • مک کالوم، جرالد سی (1383)، فلسفه سیاسی، ترجمه بهروز جندقی، قم: نشر طه.
    • ریچلز، جیمز (1387)، فلسفه اخلاق، ترجمه آرش اخگری، تهران: انتشارت حکمت.
    • شهریاری، حمید (1385)، فلسفه اخلاق در تفکر غرب از دیدگاه السدیر مک اینتایر، تهران: انتشارات سمت.
    • مک ناتن، دیوید(1383)، نگاه اخلاقی، درآمدی به فلسفه اخلاق، ترجمه حسن میانداری، تهران: سمت.
    • هولمز، رابرت ال. (1382)، مبانی فلسفه اخلاق، ترجمه مسعود علیا، تهران: انتشارات ققنوس.
    • میرموسوی، سیدعلی و حقیقت، سیدصادق (1381)، مبانی حقوق بشر، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    • قاری سیدفاطمی، سیدمحمد (1381)، «مبانی توجیهی - اخلاقی حقوق بشر معاصر»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 35 و36
    • کاپلستون، فردریک (1382)، تاریخ فلسفه، ترجمه امیر جلال الدین علم، تهران: انتشارات سروش و شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، ج5
    • جانسون، گلن (1378)، اعلامیه جهانی حقوق بشر و تاریخچه آن، ترجمه: محمدجعفر پوینده، تهران: نشرنی.
    • فریدن، مایکل (1389)، مبانی حقوق بشر، ترجمه فریدون مجلسی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
    • مصباح یزدی، محمدتقی (1373)، دروس فلسفه اخلاق، تهران: موسسه اطلاعات.
    • نقیب زاده، میرعبدالحسین (1380)، در آمدی به فلسفه، تهران: انتشارات طهوری.
    • کاپالدی، نیکولاس(1381)، میل و فایده گرایی، ترجمه محمد بقایی ماکان، تهران: انتشارات اقبال.
    • فلسفی، هدایت‌الله (1374-1375)، «تدوین و اعتلای حقوق بشر در جامعه بین‌المللی»، مجله تحقیقات حقوقی (دانشگاه شهید بهشتی)، شماره 16 و 17.
    • گروس اسپیل، هکتور (1380)، «جهان­شمولی حقوق بشر و تنوع فرهنگی»، ترجمه ابراهیم بیگ زاده، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 33 و 34، 1380

    ب. منابع لاتین:

    • Gibbard, Allan (1984), “Utilitarianism and Human Rights”, Social Philosophy and Policy, Vol. 1
    • Fagan, Andrew (2016), “Human Rights”, in: Internet Encyclopedia of Philosophy, visited June 2016, www.iep.utm.edu/hum-rts/
    • L. Stevenson (1963), "Facts & Values", New Haven, Yale University Press
    • Campbell, Kenneth (2013), "Legal Rights", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2013 Edition), Edward N. Zalta (ed.), plato.stanford.edu/archives/fall2013/entries/legal-rights/.
    • Gowans, Chris (2007), "Moral Relativism", in The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2007 Edition), Edward N. Zalta (ed.), URL: http://plato.stanford.edu/entries/moral-relativism/
    • Henkin, Loui,.”The Universality of the Concept of Human Right”,The Annals of the American Academy of Political and Social Science, No. 506
    • Kant, Immanuel ()2005, “The Moral Law: Groundwork of the Metaphysic of Morals”, Translated by Herbert James Paton, Psychology Press
    • Donnelly, Jack (1984), “Cultural Relativism and Universal Human Rights”, Human Rights Quarterly, Vol. 6, No. 4
    • Budd, John (2005), James G. Scoville, “The Ethics of Human Resources and Industrial Relations”, Cornell University Press
    • Fletcher, Joseph (1967), “Moral responsibility: situation ethics at work”, London: Westminster Press
    • Raz, Joseph (2007), “Human Rights without Foundations”, Oxford Legal Studies Research, Paper No. 14/2007.
    • MacIntyre, Alasdair (1981), After Virtue, London: Gerald Duckworth & Co.
    • Forst, Rainer (2010), “The Justification of Human Rights and the Basic Right to Justification: A Reflexive Approach”, Ethics, Vol. 120, No. 4
    • Olson, Robert (1965), “The Morality of Self-Interest”, New York, Harcourt
    • Campbell, Tom (2005), “Moral Dimensions of Human Rights”, in: Human Rights and the Moral Responsibilities of Corporate and Public Sector Organisations, Tom Campbell & Seumas Miller (Ed.), Springer