نقد ممنوعیت پوشش مذهبی به عنوان حقوق بشر در فرانسه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار دانشکده معارف اسلامی و حقوق، دانشگاه امام صادق علیه السلام، تهران، ایران

چکیده

تصویب قانون منع استفاده از نشانه‌های مذهبی در اماکن عمومی در 15 مارس 2004م. در کشور فرانسه حرکتی است که زمینه تصویب قوانین مشابه خویش را در سایر کشورهای اروپایی فراهم نمود. سوال مطرح در این نوشتار آن است که آیا امکان جمع این تقنین با سایر قوانین و اصول حاکم بر نظام سیاسی فرانسه وجود دارد؟
به نظر می‌رسد پاسخ به این سوال از سه جهت منفی است که از تحلیل انتقادی گزاره­های ذیل به دست می­آید. جهت اول،‌ بررسی نسبت این قانون با قوانین داخلی فرانسه همچون اعلامیه حقوق بشر و شهروند 26 اوت 1789 و قانون اساسی مصوب 1946 و  1958م. این کشور از یک­سو و مقررات تعهدآور بین‌المللی فرانسه از سوی دیگر است که در برخی از آنها همچون اعلامیه حقوق بشر 1948م.، فرانسه جزء کشورهای موثر بوده است. جهت دوم،‌ اصول بنیادین نظام سیاسی فرانسه یعنی دموکراسی و لائیسیته است که آموزه‌ها و عناصر اصلی آن مثل آزادی عقیده و عدم تاثیر آن در مواضع سیاسی و اجتماعی، به راحتی قابل جمع با این قانون نیست و منهیات مندرج در این قانون با اصول پیش‌گفته در تنافی می‌باشد. جهت سوم، حقوق بشر به معنای عام و فراتر از قوانین و مقررات است که با این قانون مورد محدودیت قرار گرفته است و در مجموع به نظر می‌رسد ریشه این قانون و رفتارهای مشابه آن چیزی جز پدیده موسوم به اسلام‌هراسی نیست.

کلیدواژه‌ها

الف : منابع فارسی
کتب:
1- بشیریه، حسین (1380)، درس­های دموکراسی برای همه، تهران: نگاه معاصر.
2- بیتهام، دیوید و کوین بویل (1376)، دموکراسی چیست؟، ترجمه شهرام نقش تبریزی، تهران: ققنوس.
3- جر، خلیل (1387)، فرهنگ لاروس، ترجمه سید حمید طیبیان. تهران: امیر کبیر، چاپ هجدهم.
4- عمید زنجانی، عباسعلی (1384)، حقوق اساسی تطبیقی، تهران: میزان.
5- غلامی، علی (1393)، مساله حجاب در غرب، تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، چاپ دوم.
6- مطهری، مرتضی (1389)، آزادی معنوی، تهران: صدرا، چاپ پنجاه و چهارم.
مقالات و نشریات:
7- «پوشش زنان مسلمان آماج سیاست فرانسه» (1382)، روزنامه سیاست روز، 7/10/1382.
8- «فرانسه، ممنوعیت حجاب و پیامدهای آن» (1382)، مجله پگاه حوزه، شماره 117.
9- تهرانی، امین (1389)، «هجمه مدعیان تمدن و آزادی به حجاب اسلامی»، نشریه پرتو سخن، شماره 530.
10- جاوید، محمدجواد (1388)، «حجاب و حقوق بشر»، مجموعه مقالات کتاب گفتارهایی در باب حجاب، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
11- رحمانیان، حامد (1384)، کدام آزادی؟، روزنامه رسالت 7/4/1384.
12- ضابط، شادی (1388)، «بازنمایی حجاب در رسانه‌های فرانسه»، مجموعه مقالات کتاب تأملی بر ابعاد عملی و تجربی حجاب. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
13- ضابط، شادی (4-1383)، «آزادی به سبک فرانسوی»، مجله سوره، شماره 15.
14- عظیم‌زاده اردبیلی، فائزه (1388)، «تعارض مفاد قانون منع حجاب در فرانسه با اصول دموکراس»، مجموعه مقالات کتاب تأملی بر ابعاد عملی و تجربی حجاب، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
15- کاراگز، رجب (1381)، «مسأله حجاب در اروپای غربی»، ترجمه داود وفایی و منصوره حسینی. نشریه غرب در آیینه فرهنگ، شماره 18 و 19.
16- کیان‌پور، مسعود و یزدخواستی، بهجت (1385)، «جامعه‌شناسی تاریخی سکولاریسم: بررسی جامعه‌شناختی قانون منع استفاده از علائم مذهبی در مدارس دولتی فرانسه»، مجله مطالعات زنان، شماره 3.
17- «اسلام در فرانسه» (1385)، مجله معارف، شماره 35.
18- ویژه، محمدرضا (1383)، «مفهوم لائیسیته در نظام حقوقی فرانسه»، روزنامه سیاست روز 17/4/1383.
ب: منابع لاتین
19- Deltombe, Thomas (2005), L´Islam imaginaire, La constraction mediatique de L´islamophobie en Frane, 1975-2005. Paris: La De´couverte.
20- Gianni, Matteo, and Xavier Guillaume (2004), Unveiling Citizens: Veiling Democracy? Presented at the 5th Pan-European International Relations Conference, 9-11 September, The Hague, The Netherlands.
21-Skach, Cindy & Sahin Turkey, v.(2006), Teacher Headscarf. Case no, 2BvR 1436/02, The American Journal of International Law”, Vol.100, Jan.
22- Windle, Joel (2004), Schooling, Symbolism, and Social Power: The Hijab in Republican Frence. The Australian Educational Researcher.
ج: پایگاه­های اینترنتی:
23- http://www.larousse.fr/.
24- http://www.conseil-constitutionnel.fr/.
25- http://www.ohchr.org/.
26- http://www.echr.coe.int/Documents/Convention.
27- http://www.un.org/en/charter-united-nations.
28- http://www.mizanonline.ir/fa/news/103097.
29- http://www.shia-news.com/fa/news/17336.